Rozmowa z pracownikiem w depresji – jak wspierać długoterminowo

Według przewidywań Światowej Organizacji Zdrowia do 2030 roku około 20% populacji doświadczy zaburzeń depresyjnych przynajmniej raz w życiu. Dane te są sprzed pandemii. W Polsce 1,5 mln ludzi leczyło się z powodu zaburzeń depresyjnych przed pandemią. W pandemii obserwujemy trzykrotny wzrost osób szukających pomocy psychologicznej z powodu zaburzeń nastroju. Jest to główny powód zwolnień lekarskich spośród wszystkich zaburzeń psychicznych, a w 2019 roku Polacy spędzili 19 mln dni wolnych na zwolnieniach z powodu depresji.  Choć oficjalne dane mówiły o 3-5% chorych, to leki przeciwdepresyjne wykupiło 3,8 mln osób – 10% populacji w Polsce.

W naszym otoczeniu co 10 osoba może mieć problemy depresyjne. Nie widzimy tego z kilku powodów: nasilenie objawów depresji może być od słabego do silnego, więc osoby z depresją mogą być wysoko funkcjonujące, często osoby z depresją nie kojarzą swoich objawów z poważnym stanem, zrzucając obniżony nastrój i brak siły na karb zmęczenia, niewyspania i stresu, a Ci pracownicy, którzy są w już terapii mogą funkcjonować „normalnie”, przy oczywiście dużym wysiłku, ale otoczenie nie będzie dostrzegało zmian w zachowaniu.

Straty wynikające z zaburzeń nastroju to nie tylko cierpienie pracownika, który nieleczony może czuć się wypalony zawodowo, doświadczać obniżonej motywacji, myśli samobójczych, co może doprowadzić nie tylko do eskalacji cierpienia, ale też może zdecydować o zwolnieniu się z pracy. Również zespół doświadcza trudności, bo osoby w depresji czasami konfliktują się z otoczeniem. Na poziomie organizacyjnym pracownik z zaburzeniem nastroju może być mniej produktywny a nawet pogarsza się jego kontakt z klientami.

Wybrane objawy depresji – opr. Małgorzata Wypych:

• smutek, przygnębienie
• brak radości z czynności wykonywanych dotychczas
• brak silnych pozytywnych i negatywnych przeżyć
• poczucie winy, wstyd, PUSTKA
• spowolnienie myślenia, ruchów, tempa wypowiedzi
• obniżenie sprawności myślenia, koncentracji
• pesymistyczna wizja przyszłości
• zaburzenie rytmu snu, senność w ciągu dnia
• niechęć do dbania o siebie
• brak motywacji do codziennych obowiązków
• szybka męczliwość, brak energii
• niskie przekonania na temat swojej wartości, kompetencji, tego jak ocenia mnie otoczenie
• brak poczucia wsparcia, niezrozumienie, porzucenie, krzywda, poczucie niezrozumienia

Ważne jest więc z powodów ludzkich, jak i biznesowych zadbanie o pracowników doświadczających depresji, bo stworzenie pracownikowi przejściowo warunków, które pozwolą mu z poczuciem bezpieczeństwa o pracę przejść przez najtrudniejszy okres i nadal pozostać w poczuciu swojej przydatności dla organizacji i dobrze wykonywanej pracy. Dla osób w depresji może to mieć szczególne znaczenie podtrzymujące ich samoocenę, która w depresji jest mocno zagrożona.

Pracownik z depresją może przejściowo gorzej funkcjonować, szczególnie w pierwszym etapie przyjmowania leków. Trudno jest więc rozpoznać, czy pracownik cierpi na depresję, ale ostrzeżeniem powinny być obniżone wyniki, błędy, brak emocjonalnego zaangażowania w pracę, mniej niż zwykle entuzjazmu wobec nowych wyzwań, irytacja, obniżony nastrój, maskowata, nie wyrażająca emocji twarz, widoczne zmęczenie, izolowanie się od pozostałych pracowników, unikanie zebrań i odraczanie kontaktów z ludźmi, ale też pracoholizm, branie na siebie więcej zadań niż zwykle, konflikty z pracownikami, nadużywanie alkoholu.

Objawy kryzysu psychicznego widoczne w pracy – opracowanie własne Małgorzata Wypych:

• obniżona produktywność konieczność mobilizowania pracownika, pogorszenie jakości
• narzekanie, brak entuzjazmu, wzdychanie, kiedy ktoś proponuje coś nowego
• spóźnienia, częstsze zwolnienia, choroby, przeziębienia, widoczne obniżenie odporności lub unikanie pracy
• izolowanie się, wycofywanie się z rozmów, unikanie jedzenia posiłków ze współpracownikami
• sugerowanie, że nie da rady
• nietypowe dla tej osoby zachowania – nagła zmiana nawyków, pracoholizm

Pracodawca, który dostrzega u swojego pracownika taki profil zachowań nie jest w stanie określić ich powodu, ale może już zainterweniować. Warto taką rozmowę skonsultować z HR BP lub z psychologiem, by dobrze się przygotować, ale etapy tej rozmowy powinny obejmować wyrażenie troski, pokazanie różnic z zachowaniu, dopytanie o to jak długo pracownik się tak czuje, co już zrobił, żeby poczuć się lepiej, czy się konsultował ze specjalistą. Mental Health Center prowadzi szkolenia dla menedżerów w zakresie budowania kompetencji we wsparciu psychologicznym. Posiadamy gotowe narzędzia i algorytmy takich rozmów. Często te spotkania są stresujące dla menedżerów i obawiają się, że popełnią błąd, a świadomość, że korzysta się z wypracowanych rozwiązań powoduje, że mają większą odwagę, mniejszy stres i poczucie dobrego zadbania o pracownika.

Etapy rozmowy z pracownikiem, który ma zaburzenia nastroju – opracowanie własne Małgorzata Wypych: 

Jeżeli pracownik już jest zdiagnozowany i jest pod specjalistyczną opieką, można z nim ustalić plan wsparcia, w którym warto uwzględnić jego mocne strony i zadania z którymi sobie lepiej radzi, elastyczny czas pracy, wolne godziny na czas wyjścia na terapię. W szczególnych przypadkach warto powiedzieć pracownikowi, że jest ważne zadbanie o siebie i skorzystanie z urlopu zdrowotnego. Należy pamiętać, że proponowanie pracownikowi terapii może być odebrane jako naruszenie dobrego imienia pracownika i należy to robić w określony, dopuszczalny według prawa sposób.

Jeżeli pracownik nie myślał dotychczas o tym, że jego stan jest tak widoczny dla innych, nie jest zdiagnozowany i nie otrzymał jeszcze wsparcia, warto zasugerować skorzystanie z pomocy psychologicznej. Można pomyśleć o EAP lub wykupić dedykowane wsparcie dla pracownika. Mental Health Helpline oferuje nie tylko systemowe rozwiązania w zakresie psychoterapii dla pracowników, ale cennym rozwiązaniem są również indywidualnie wykupywane pakiety godzin konsultacji dla pracownika, które menedżer może zaoferować jako narzędzie skutecznego wsparcia czy bonus.

Podstawowe jest jednak stworzenie warunków pracy, w których osoba z depresją będzie mogła zachować swoje poczucie produktywności.

Co pomaga w pracy osobom z depresją – opr. Małgorzata Wypych:

• późniejsze godziny rozpoczynania pracy
• elastyczne godziny
• zadania rozliczane w cyklu tygodniowym lub miesięcznym
• spotkania (również z zespołem) w okolicach południa
• wolne w godzinach odbywana terapii
• propozycja opłacenia terapii – pytanie o możliwości finansowe, terapia nie jest tania
• otwartość na l4

Pracownicy po zwolnieniu lekarskim mają praco czuć się mniej pewnie i potrzebować okresu przejściowego. Warto dopytać w rozmowie z pracownikiem o to, jakie ma potrzeby w okresie przejściowym. Warto poinformować pracownika o tym, jakie zmiany zaszły i negocjować:

• Długość okresu przejściowego
• Jakie zadania przejmuje i w jakiej kolejności?
• Jakie zmiany chce w zakresie obowiązków i co jesteście w stanie zmienić?
• Po jakim czasie ocena (po 4-6 tygodniach – jak się czuje z tym zestawem obowiązków, czy coś by chciał zmienić, rozszerzyć, czy ten czas pracy mu odpowiada?

W Mental Health Center pracujemy z menedżerami nie tylko nad kompetencjami w zakresie prowadzenia trudnych rozmów. Rozmowa z pracownikiem w depresji zazwyczaj bywa trudna, nie ze względu na stan pracownika, ale obawy menedżera, że zachowa się nieodpowiednio albo swoimi słowami pogłębi problem. Ważne jest więc przeszkolenie, które obejmuje również ustalenie granic i prace z emocjami menedżerów. Wiedza o depresji, o odporności człowieka, o tym jak wygląda terapia i jakie są konsekwencje nie zadbania o pracownika, powoduje, że menedżerowie mają zdrowsze i bardziej stabilne postawy wobec pomagania.

Małgorzata Wypych – psycholog, interwent kryzysowy, dyrektor Mental Health Center

Wróć do wszystkich artykułów